فصلنامه علوم انسانی
پیاپی 33 (بهار 1379)

ماده اولی همواره در فلسفه مطرح بوده است؛ مشائین آن را تایید کرده، اما برخی دیگر از فلاسفه آن را نپذیرفته اند. در این مقاله ادله مشائین برای اثبات ماده اولی و اشکال های منکرین آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. پس از تحلیل و نقد و بررسی مطالب، این نتیجه به دست آمده است که دو اشکالی که به برهان اول (برهان قوه و فعل) شده است، کاملا وارد و اشکال شیخ اشراق به برهان دوم (برهان فصل و وصل) اشکال مبنائی است، اما آن برهان به وسیله دو اشکال دیگر ابطال می شود. از چهار اشکالی که به برهان سوم وارد شده است، یک اشکال در این مقاله پاسخ داده شده و سه اشکال دیگر مورد تایید قرار گرفته است. دلیل چهارم نیز در این مقاله با اشکالی بدیع و ابتکاری ثابت شده است که باطل است و به این ترتیب تمام ادله وجود ماده اولی ابطال شده است.
در مورد اشکال های شیخ اشراق به وجود ماده اولی در این مقاله ثابت شده است که اشکال اول او و پاسخ علامه طباطبایی به آن، هر دو باطلند، اما پاسخ صدرا به اشکال دوم شیخ اشراق و جواب علامه طباطبایی به اشکال سوم او کاملا صحیح اند. بنابراین چون دلیلی برای اثبات ماده اولی وجود ندارد، نمی توان آن را پذیرفت.

این حرف در زبان عربی بیستمین حرف از حروف مبانی و حرف هفدهم به ترتیب ابجدی می باشد، و چون این حرف، از حروف مبانی نیز می باشد، به جهت اهمیت آن از دیرباز مورد بحث علمای نحو و تفسیر بوده است به جهت سهولت درک آن، مبحث فا در شش عنوان و یک تتمه مطرح می گردد:1- فاء عاطفه: در سه معنا2- فاء سببیت: در دو معنا3- فاء فصیحه 4- فاء استینافیه 5- فاء جزای شرط 6- فاء زائده تتمه (تکمله) بد معدد فایی که بر "إذا فجائیه" داخل می شود مشروح مباحث و آراء نحوی ها با استدلال ها و شاهد مثالها در این مقاله بررسی شده است.

ناسازگاری آراء مذاهب اسلامی درباره بسیاری از مسائل کلامی به اختلاف شان در حسن و قبح عقلی، باز می گردد. موافقان و مخالفان حسن و قبح عقلی، اگر چه درباره آن فراوان سخن گفته اند، لیکن براساس مبنایی مشترک به آن نپرداخته اند، جا دارد که در این باره به داوری قرآن کریم مراجعه شود. به تعبیر دیگر باید دید که آیا در قرآن بر ترجیح یکی از دو رای یاد شده دلیلی وجود دارد یا خیر؟ در مقاله حاضر کوشش شده تا راه حل جدیدی برای این مساله با تحلیلی بلاغی و منطقی از قرآن استخراج گردد و امید است در جهت تقریب باورها نسبت به این مساله بنیادین کلامی، راهگشا باشد.

ولایت پدر موضوعی است که قرن های متمادی ذهن فقی هان را به خود مشغول داشته است. این مساله با آنکه کاربرد فراوان دارد اما در فقه شیعه و اهل سنت مورد بحث قرار نگرفته و حد و مرز آن به وضوح بیان نشده است لکن در اصل مساله این اتفاق وجود دارد که ولایت بر کودک از آن پدر و جد پدری است.
در مساله ولایت، جنسیت نقش اساسی دارد. براساس نظریه های فقهی دامنه ولایت پدر بر دختر، فراتر از دامنه آن درباره پسر است.
در طول زمان، تحولاتی در مفهوم و دامنه ولایت پدید آمده است. از میان این تحولات، آنچه مورد نظر ماست، فقط محدوده امضای اسلام است.
تلاش شده است تا مفهوم و دامنه ولایت پدر در امر نکاح و در امور اقتصادی از نگاه دین بررسی گردد.
در مساله ولایت پدر بر دختر در امر نکاح، شش نظر مطرح وجود دارد که از آن میان سه نظریه غالب را که مبنای استنباط فقهی برای فقها می باشد- مورد بررسی قرار داده و به ایجاد راهکار در این زمینه اندیشیده ایم و از ذکر نظرات شاذ پرهیز کرده ایم.

ذکر اقوام گذشته و یادکرد کتاب های نازل شده به سوی پیامبران شان از جمله مباحثی است که قرآن کریم بدان پرداخته است. قوم یهود و کتاب فرستاده شده به سوی آنان نیز یکی از مطالبی است که قرآن کریم در بسیاری از آیات آنها را یاد کرده است. قرآن درباره تورات- کتاب نازل شده بر حضرت موسی(ع) به سوی قوم یهود- کلام متفاوت دارد. از یک سوی آن را تصدیق و تایید می کند و از طرف دیگر نسبت تحریف و تبدیل به این کتاب می دهد. در این مقاله چند و چون این مساله مورد بررسی قرار گرفته است.